گوشه‏ نشینان‏ آلتونا

نمایشنامه پنج پرده‌ای «گوشه نشینان آلتونا» در سال 1959 توسط ژان پل سارتر نوشته و چاپ شد. این نمایشنامه در اوج جنگ الجزایر برای استقلال یافتن نوشته شده و به تاثیر از آن نویسنده، مسائلی مانند وظیفه فرد نسبت به وطنش و انحطاط بشریت در زمانه‌ی جنگ را از محیط پیرامونش وام گرفته است.

سارتر ابتدا قصد داشت نمایشنامه‌ای برای انعکاس فجایع در الجزایر بنویسد اما می‌دانست که این نمایشنامه روی پرده نخواهد رفت، پس نمایشنامه‌ای نمادین راجع به آلمانِ پس از جنگ نوشت و عناصر نوشته‌اش را در تناظری ادبی، مقابل مسائل روز زمانه‌اش قرار داد. در واقع سبک نوشته‌ی سارتر در این نمایشنامه (نمایشِ موقعیت) نام دارد. خودِ سارتر نمایش موقعیت را در مقابل تراژدی و نمایشنامه‌های روانی می‌گذارد. موقعیت، مجموعه اوضاع و احوال عینی است که موجود بشری در آن قرار دارد.

نمایشنامه گوشه نشینان آلتونا روایت است از ظالم‌ها و مظلوم‌ها، چرخه‌ی تبدیل این دو به هم و مرزِ غیر قابل تشخیص این دو مفهوم. آلمان هیتلری ظالمِ کل دنیاست، شخصیت پدر (هیندنبورگ فون گرلاخ) ظالمِ فرزندانش و فرزندان (فرانتس، ورنر و لنی) ظالم یکدیگر. فرانتس در بحبوحه جنگ آلمان گوشه نشینی و مخفی شدن را برگزیده است تا از چشم قضاوت‌گر انسان‌ها در زمان حال و مخصوصاً آیندگان، در امان بماند. به نوعی از مواجه شدن با تناقضات بشری شانه خالی می‌کند و می‌گذارد محصولی از محیط شود، بجای اینکه محیط محصولی از فرانتس (به عنوان یک انسان) باشد. این کار عین تقلب است نسبت به دیگر انسان‌ها.

ژان پل سارتر، نویسنده و فیلسوف برنده‌ی جایزه نوبل فرانسوی، آثار داستانی، نمایشی و فلسفی بسیاری نوشته است. از جمله این آثار می‌توان به «در دفاع از روشنفکران»، «تهوع» و «کلمات» اشاره کرد. ابوالحسن نجفی مترجم و محقق باسابقه ادبیات فارسی نیز کتاب های دیگری از سارتر مانند «درباره نمایش» را نیز در کارنامه خود دارد که همه‌ی کتاب‌های اشاره شده در انتشارات نیلوفر به چاپ رسیده‌اند.

در بخش‌هایی از کتاب می‌خوانیم:

هر انسان به دنیا می‌آید
بی اطلاع و پرسش…
جبر به دنیا آمدن،
جبر زیستن و با دیگران  بودن و جبر مردن
آری، نه می‌توانیم بمیریم،
نه می‌توانیم زندگی کنیم،
به تنگنای عجیبی افتاده‌ایم…

 

اگر من یک آدم را تحقیر کنم، فقط یک نفر را، حتی یک جلاد را…
دیگر به هیچکس نمی‌توانم احترام بگذارم!
حرمت آدم ها می‌شکند…

 

«خداوند تو را نه از روی کارهایی که کرده‌ای، بلکه از روی کار‌هایی که جرأت انجام دادنش را نداشته‌ای، محاکمه می‌کند.»