پرنده خارزار

رمان «پرنده خارزار» نوشته شده توسط نویسندۀ برجسته استرالیایی خانم کالین مک کالو است که برای اولین بار در سال ۱۹۷۷ روانه بازار نشر شد. این رمان تاریخی و عاشقانه، پر فروش ترین کتاب در تاریخ ادبیات استرالیا است؛ که چیزی حدود ۳۳ میلیون نسخه از آن در سراسر جهان فروخته شده است. این رمان کلاسیک جذاب، ایده اصلی ساخت یک مینی سریال تلویزیونی به همان نام در سال ۱۹۸۳ شد که تا مدت ها محبوب ترین سریال تلویزیونی در آمریکا بود.

کتاب پرنده خارزار را، از این جهت که در آن مردی عاشق را رد می کند و نیز به جهت عشقی که زنِ رمان به سرزمین اش دارد، با رمان «بر باد رفته» مقایسه می کنند. رمان «پرنده خارزار» داستانی تاریخی دارد که از تاریخچه زندگی نویسنده اش، خانم مک کالو الهام گرفته شده است. این رمان با چشم اندازی از حوادثی تاریخی و در بستری از جغرافیای استرالیا، روایت گر داستانی اصیل، پر احساس و عاشقانه است.

اهمیت این رمان تنها در کلاسیک یا استرالیایی بودن آن نیست؛ بلکه بیش از آن، مضامین و تفکرات اجتماعی درون داستان است که این رمان را به یکی از پر طرفدارترین و پر خواننده ترین کتاب های قرن بیستم تبدیل کرده است. نویسنده در این رمان بر خانواده تاکید دارد. همچنین او مضامینی چون هویت ملی، مهاجرت، انسانیت، آداب و رسوم بومی یک منطقه و از این دست موضوعات را در کنار جریان اصلی داستانی از عشق جای می دهد تا داستانی جذاب روایت کند.

داستان «پرنده خارزار» در نیوزیلند و از ابتدای قرن بیستم شروع می شود، زمانی که «مگان کلیری» و خانواده فقیرش که از ایرلند به نیوزلند مهاجرت کرده اند، به سختی در تلاش اند تا زندگی خود را تامین کنند. مادر مگان یک راز بزرگ در مورد تولد اولین پسرش «فرانک» دارد که اتفاقاً فرزند مورد علاقه او نیز هست. والدین با مگان به خاطر دختر بودنش بد رفتاری می کنند و مادرش آشکارا نشان می دهد که پسرها برایش ارزش بیشتری دارند.

پس از چندین سال زندگی سخت، خانواده مگان به استرالیا نقل مکان می کنند تا به عمه سالخوردۀ خود «مری کارسون» برای اداره یک مزرعه پرورش گوسفند کمک کنند. با ورود «رالف دی بریکاسارت» یک کشیش کاتولیک رومی مهربان، که تکیه گاه محکمی برای مگان می شود، اوضاع خانواده بهبود می یابد. کشیش رالف محبتی را که مگان لایقش است به او ارزانی می کند و اشکالی در آن نمی بیند؛ زیرا او هنوز یک دختر بچه است. با این حال، با بزرگتر شدن مگان، روابط آنها شکل عاشقانه به خود می گیرد و حسادت عمه پیر را بر می انگیزد.

عمه پیر برای دور کردن رالف از مگان، دست به توطئه ای عجیب می زند. او در وصیت نامه اش تمام دارایی خود را به کلیسایی کاتولیک که رالف خدمتگزار آن است واگذار می کند، به شرطی که کشیش رالف اداره آن را بعهده بگیرد. رالف در یک دوراهی انتخاب قرار می گیرد. در صورتی که این او این مسوولیت را نپذیرد، تمام اموال به خانواده مگان می رسد و آن ها بسیار ثروتمند می شوند؛ و در صورت پذیرش، او به درجات بالایی در کلیسا می رسد و پیشرفت چشمگیری می کند.

در نهایت رالف کلیسا را انتخاب کرده و مگان را با فرزندی که هنوز به دنیا نیامده ترک می کند… این رمان ماجرای سه نسل و حدود شصت سال زندگی این خانواده در استرالیا را در بر می گیرد. با اینکه در این رمان از پایان خوش، به معنی کلاسیک آن خبری نیست، اما پرنده خارزار درس امید و دلگرمی برای زندگی است، با این پیام که "روزی همه غم ها می گذرد و چیزی زیبا از درون درد بیرون می آید".

خانم مک کالو در این رمان از سبک رئالیسم مورد علاقه اش برای روایت سرراست و بدون پیچش داستان دراماتیک اش استفاده کرده است. درونمایه اصلی رمان، عشق و سرنوشت است. در این رمان، که شاید بتوان ادعا کرد مضمونی زنانه دارد، زنان باید شجاعانه به دنبال عشق خود رفته، خود را به چالش بکشند، تا بتوانند از انفعالی که سرنوشت فرهنگی و قومی آن ها بوده بیرون آمده و اختیار زندگی خود را به دست بگیرند.

به طور کلی خانم مک کالو، در رمان هایش بر همین روایت سرراست ماجرا تاکید دارد و با زبانی ساده اما لحنی معنوی، داستان هایش را تعریف می کند. او در توصیف فضا و زمان بسیار مهارت دارد و در بازنمایی جزییات دقیق از طبیعت، حیوانات، محیط اطراف، زندگی شهری و روستایی، نمونه است.

کالین مک کالو در سال ۱۹۷۸ جایزه لوح طلایی آکادمی دستاورد های آمریکا را دریافت کرد. همچنین در سال ۱۹۹۳ به علت تحقیقات عمیق و گسترده تاریخی دربارۀ رمان های روم باستان، دکترای ادبیات را از دانشگاه مک کواری دریافت کرد. از دیگر کتاب های ایشان می توان به کتاب بیوگرافی «شجاعت و اراده» که زندگی نامه رودن کاتلر وی سی است و کتاب خاطرات نویسنده با عنوان «زندگی بدون بیت های خسته کننده» و چندین رمان دیگر اشاره کرد که متاسفانه به فارسی ترجمه نشده اند. آثار ترجمه شده به فارسی از این خانم کالین مک کالی کتاب های «بانوان عمارت میسالونگی» ترجمه شده توسط خانم طاهره صدیقیان، «کلئوپاترا و سزار» با ترجمه هادی عادل و «پرنده خارزار» با چندین ترجمه از جمله ترجمه مهدی غبرایی می باشند.

مهدی غبرایی مترجم باسابقۀ ایرانی است که آثار بسیاری را به فارسی ترجمه کرده است که از جمله می توان به کتاب های «این ناقوس مرگ کیست؟» نوشتۀ ارنست همینگوی، «میعاد در سپیده دم» نوشتۀ رومن گاری، «هرگز ترکم مکن» نوشتۀ ایشی گورو و «موج ها» اثر ویرجینیا وولف اشاره کرد.

در بخش هایی از کتاب پرنده خارزار می خوانیم:

"مردان هزار هزار به خانه باز می گشتند، اونیفورم های خاکی رنگ و کلاه های لبه آویخته را دور می انداختند و لباس شخصی تن می کردند. دولت کارگری که هنوز قدرت را در دست داشت، توجه خاصی به اراضی پهناور و دشت های غرب و برخی از املاک بزرگ تر در مرکز کشور نشان داد. عادلانه نبود که این همه زمین در تملک یک خانواده باشد، آن هم وقتی که مردانی دِين خود را به استرالیا ادا کرده بودند و در پی کار و جایی برای زندگی در به در باشند. از سوی دیگر کشور نیاز به کاری بیشتر از پیش بر روی زمین داشت، شش میلیون نفر در کشوری به وسعت ایالات متحده امریکا سکونت داشتند اما تنها عدۀ انگشت شماری از آنان مالک آن همه زمين پهناور به شمار می آمدند. املاک بزرگ باید تقسیم شده و هر کدام سهمی از اراضی خود را به سربازان از جنگ بازگشته وا می نهادند."

"آوازه قدرت فرانک که در شهر پیچید، پدی هم از آن با خبر شد. هرچند او تلاش پسرش را برای جلب احترام دیگران درک میکرد، اما وقتی آن را مخل کار کردن فرانک میدید پاک از کوره در می رفت. خود این مرد کوچک اندام هم به موقع برای اثبات شجاعتش جنگیده بود، اما در زادگاهش ایرلند، چندان کوچک اندام نبود و وقتی هم به نیوزیلند آمد که مرد هایش بلندقدتر بودند، سن و سالی از او گذشته بود. روی این اصل بر خلاف فرانک هیچ وقت قد و قواره فکرش را اشغال نمی کرد."

"ماهیچه های لوک درد می کرد. اما درد بزرگ و کشنده او درد دیگری بود. با دست های باند پیچی و روغن مالی شده روی تختش دراز کشیده بود و در پشه بند را بسته بود و چشم هایش را به دنیایی پر از سوراخ های ریز و خفقان آور بسته بود. اگر او به چیزی که آرزویش را داشت فکر نمی کرد، دمی وقتش را صرف فکر کردن به مگی نمی کرد. تا کار چیدن نیشکر گرم بود مگی در جای دوری قرار داشت. دنیا فقط نیشکر بود."