مغز

کتاب مغز یکی از کتاب‌های مجموعه‌ی جانِ کلام است که توسط مایکل اوشی نوشته شده و در سال 2005 منتشر شده است. مایکل اوشی استاد علوم عصبی در دانشگاه ساسکس و مدیر مرکز علوم عصبی محاسباتی و روباتیک است. مجموعه کتاب‌های جانِ کلام یا (a very short introduction) توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد طراحی و منتشر شده که در این کتاب‌ها بسیاری از مفاهیم، اتفاقات و علوم پزشکی مورد بحث و بررسی دقیق و علمی قرار می‌گیرد. نشر افق نیز چندین کتاب از این مجموعه‌ی بی نظیر، مانند هنر مسیحی و فسیل‌ها، را با خرید حق کپی رایت آن‌ها، ترجمه و چاپ کرده است.

در این کتاب نویسنده با زبانی بسیار ساده و جذاب از جدیدترین پژوهش‌های صورت گرفته روی مغز انسان سخن می‌گوید و از بسیاری از شگفتی‌های کشف شده‌ی این پیچیده‌ترین ساختار زیستی دنیا، پرده برداری می‌کند. علارغم جزئیات کاملاً علمی و تخصصی این کتاب، خواندن آن برای کلیه مخاطبین علاقه‌مند به مغز و کارکرد‌های بسیار آموزنده و آگاهی‌بخش است.

کتابِ مغز در 7 فصل نوشته شده است: 1- اندیشیدن درباره مغز 2- از اخلاط چهارگانه تا سلول: عناصر تشکیل دهنده‌ی ذهن 3- ارتباطات و پیام‌رسانی در مغز 4- از انفجار بزرگ تا مغز بزرگ 5- احساس، ادراک و عمل 6- حافظه از چه تشکیل شده است؟ 7- مغز رام‌شده: اختراعات و مداخلات.

در فصل اول به تعریف مفاهیم اولیه آگاهی از مغز و نحوه تشکیل آن توسط ارتباط بین نورون‌های مغزی صحبت می‌شود. در فصل بعدی تاریخچه‌ای کوتاه از کشف ساختاری فیزیکی مغز بیان می‌شود. در فصل 3 نویسنده به بررسی نحوه کارکرد سیستم پیام رسانی مغز و دستگاه عصبی می‌پردازد و در فصل 4 نیز تاریخچه‌ای کوتاه از تکامل مغز و سیستم عصبی در جانداران تا به انسان، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

فصول 5 و 6 به 4 کارکرد بسیار مهم مغز، مانند حافظه، اختصاص داده شده است و سازوکارهای شگفت انگیز هر بخش، به دقت موشکافی می‌شود. در فصل آخر نیز نویسنده از تلفیق علوم عصبی با دیگر علوم، مانند علوم مهندسی و روباتیک، سخن می‌گوید.

سرگذشت پزشکی در ایران کتابی دیگر از مترجم این اثر، یاسر مالی، است که به همراهی احسان رضایی آن را تألیف کرده و توسط نشر افق به چاپ رسانده است.

در بخش هایی از این کتاب می خوانیم:

«در حقیقت، این عقیده که سلول می‌تواند برای خودش ایده‌ای داشته باشد، غیرمنطقی به نظر می‌رسد. سلول عصبی، موجودی مستقل و بسیار ساده است. با این حال، آگاهی هر فرد نسبت به خودش صرفاً محصول ارتباط بین همه‌ی سلول‌های عصبی ساده از طریق صد تریلیون اتصال است.»

 

«مغز بیش‌تر حشرات پیشرفته (مانند زنبور) حدود یک میلیون نورون دارد، مغز حلزون 20 هزار نورون و مغز کرم‌های ابتدایی (نماتودها) تقریبا 300 نورون. حالا این اعداد را با حدوداً صد میلیارد نورونی که لازمه‌ی دستیابی به هوشی در سطح انسان است، مقایسه کنید.»

 

«ما عموماً حواس را همان پنج نوع حس اصلی بینایی، شنوایی، لامسه، چشایی و بویایی می‌دانیم، اما درواقع حواس بیش‌تری غیر از این‌ها وجود دارند؛ حواسی از قبیل احساس سرما و گرما، جاذبه، شتاب، درد و …»