مردم در سیاست ایران

یرواند آبراهامیان، نویسنده ی کتاب «مردم در سیاست ایران» در سال 1319 در ایران زاده شد. او اصالتا ایرانی-ارمنی است و تا ده سالگی در ایران زندگی کرده است و پس از آن به انگلستان مهاجرت کرد و بعد از اتمام دبیرستان، در دانشگاه آکسفورد کارشناسی و کارشناسی ارشد و در دانشگاه کلمبیا مدرک دکترای خود را اخذ نمود. رشته تحصیلی او تاریخ و ایران شناسی بوده و پژوهش ها، مقالات و پایان نامۀ او هم حول محور مسائل سیاسی و اجتماعی ایران تدوین شده است.

یرواند آبراهامیان آثار زیادی هم چون «ایران بین دو انقلاب»، «تاریخ ایران مدرن»، «اسلام رادیکال»، «خمینیسم»، «اعترافات شکنجه شدگان»، «پارانویید در سیاست ایران»، «آنارشیسم در انقلاب روسیه» و «یک آنارشسیت آمریکایی» را به رشته تحریر درآورده است. آبراهامیان در دانشگاه های پرینستون، آکسفورد و نیویورک تاریخ ایران و خاور میانه را تدریس کرده و هم اکنون ساکن و شهروند آمریکا می باشد.

کتاب مردم در سیاست ایران نوشتۀ یرواند آبراهامیان، شامل پنج پژوهش موردی تحت عناوین زیر می باشد:

1. نقش جمعیت های مردمی در انقلاب مشروطه ایران | این مقاله که در اوایل دهه شصت میلادی نوشته شده نقش مردم در تحولاتی که به انقلاب مشروطه ختم شد را مورد بررسی قرار می دهد.
2. نقش جمعیت های مردمی در سیاست ایران سال 1285 تا 1332 | این مقاله نیز در اوایل دهه شصت میلادی نوشته شده و تاثیرات تجمعات مردم را تا کودتای سال 1332 بررسی می کند.
3. نقش جمعیت های مردمی در انقلاب ایران | این مقاله نقش حضور و تجمع مردم در انقلاب اسلامی 1357 را نمایان می کند؛ ضمنا این مقاله چهل سال بعد از مقاله اول و دوم نگاشته شده است.
4. کمونیسم و مسئله ی اشتراک در ایران؛ حزب توده و فرقه ی دموکرات | این مقاله به شکست و سرخوردگی مردم اشاره دارد.
5. شکل گیری پرولتاریا در ایران مدرن سال 1320 تا 1332 | و آخرین قسمت مربوط به یک سخنرانی دانشگاهی ست که گزارشی از جنبش کارگری در ایران می دهد.

وجه اشتراک مقالات یرواند آبراهامیان توجه و تاکید او بر نقش مردم و جایگاه آنان در رخدادهای سیاسی و اجتماعی بوده است. او در کتاب مردم در سیاست ایران، تغییرات ایران را با توجه به فعالیت های مردم شرح داده است. این که اعتراضات مردم چه نتایجی داشته و یا سکوت و پذیرش آن ها منجر به چه تغییراتی شده است.

ترجمه کتاب مردم در سیاست ایران را بهرنگ رجبی به انجام رسانیده؛ او در این ترجمه از کلمات همه فهمی استفاده کرده که مناسب عموم مردم است. رجبی اعتقاد دارد که این کتاب برای مردم است نه متخصصین، به همین دلیل مهم است که ترجمه ی آن روان باشد.

کتاب مردم در سیاست ایران در انتشارات چشمه اولین بار در پاییز سال 1394 منتشر شد و تا به حال بیش از پانزده بار تجدید چاپ شده است. این کتاب برای علاقه مندان به تایخ، سیاست و جامعه شناسی مناسب است.

در بخش هایی از کتاب مردم در سیاست ایران می خوانیم:

در ایران قدیم، زندگی شهری حول بازارها متمرکز بود. در بازار بود که زمین دارها محصولاتشان را می فروختند، صنعتگران کالاهایشان را می ساختند، بازرگانان اجناسشان را معامله می کردند، وام خواهان وام می گرفتند، و تجار خیر مسجد و مکتب وقف می کردند. حقیقت این که بازار یک تنه انبار، کارگاه، فروشگاه، بانک، کانون مذهبی و قطب آموزشی کل جامعه بود. به علاوه هر صنعت، کسب و شغلی صنفی داشت که سفت و سخت نظام مندش می کرد، صنفی که سازمان، سلسله مراتب، سنت ها، تشریفات و حتا در مواردی زبان و دایره ی واژگان منحصر به فرد خودش را داشت. تحقيق مالیات چی اصفهان در سال ۱۲۵۸ دویست صنف مستقل را فهرست می کند. صنعتگران مهارت لازم مثل نقره کارها، صحاف ها و خیاط ها نیمی از این فهرست را شامل می شوند. تجار، مثلا خواربارفروش ها، صراف ها و دکان دارها پنجاه تایشان را تشکیل می دادند و کارگران غیر متخصص -عمله ها، حمال ها ودلاک ها- میشدند پنجاه تای باقی.

 

تظاهرکنندگان که در تهران حرکت می کردند، به شیشه ی بانک ها سنگ می زدند، اما نزدیک بیمارستان ها هم صدایشان را پایین می آوردند تا باعث اذیت بیماران نشوند. بعضی ها کفش ها یا تی شرت های امریکایی طور می پوشیدند. بعضی ها با دو انگشت V نشان می دادند که اصلش مال چرچیل بود و گلابدره ای می کوشید بهشان بگوید مشت گره کرده نشانه ی مناسب تری است. دیگران تمثال هایی از «کارتر شیطان» حمل می کردند که لباس جوانک ها تنش بود با این مفهوم که در فارسی شیطان هم پلید معنا می دهد هم بچه ی تخس. مغازه دارها شیرینی و آب پخش می کردند. گل فروش ها میخک می دادند تا تظاهرکننده ها بتوانند آن ها را به سربازان بدهند. بعضی اداری ها، از جمله کارمندان دولت، از ساختمان ها عکس شاه پرت می کردند بیرون تا جمعیت بتوانند پارہ پارہ شان کنند. همچنان که دسته های راهپیمایی در شهر می چرخیدند، جمعیت نام جاهایی معروف و مهم را عوض می کردند: خیابان پهلوی شد خیابان مصدق، جاده شمیران قدیم شد خیابان شریعتی، آیزنهاور شد خیابان آزادی، شهیاد شد میدان آزادی. در اغلب مراکز استان ها راهپیمایی های مشابهی برگزار شد. یکی از سخنگویان جبهۀ ملی به خبرنگارانی فرانسوی گفت دنیا باید این راهپیمایی ها را همه پرسی ای غیررسمی بینگارد که رأی به پایان سلطنت می دهد.

 

ایران پدیدۀ نادر داشتن همزمان دو حزب کمونیست طرفدار شوروی را تجربه کرده: حزب توده ی ایران و فرقه ی دموکرات آذربایجان. حزب توده را حلقه ای از روشنفکران جوان مارکسیست کمی بعد حملۀ سال ۱۳۲۰ انگلستان و شوروی به ایران در تهران راه انداختند. حزب ظرف دو سال بدل شد به نهضتی ملی با حامیانی بسیار میان روشنفکران و طبقه ی کارگر. تا پیش از سرکوب سال ۱۳۳۲، حزب نیرویی مهم بود. فرقه ی دموکرات را گروهی از کمونیست های کهنه کار به سرکردگی جعفر پیشه وری در تابستان ۱۳۲۴ در تبریز پایه گذاشتند. شاخه ی محلی حزب توده را جذب خودش کرد، در سرتاسر آذربایجان ایران گسترد و با کمک ارتش شوروی که نگذاشت نیروهای ایرانی وارد استان بشوند، از طریق کودتایی محلی به قدرت رسید. تا آذرماه ۱۳۲۵ هم که نظامیان ایران دوباره منطقه را تصرف کردند، در قدرت ماند.