محشر صغرا

محشر صغرا رمانی است سیاسی- تاریخی­ که توسط تادئوش کونویتسکی در سال 1983 به رشته ­ی تحریر درآمده است. کونویتسکی، نویسنده و کارگردان معروف لهستانی تبار، بیشتر شهرتش را مدیون نوشتن رمان محشر است. راوی این کتاب اول شخص و به صورت واضحی خود نویسنده در جایگاه راویت ­گری قرار دارد. کتاب حاضر یکی از بهترین کتاب­ها در بررسی و نقدِ شرایط سیاسی و اجتماعی کشور لهستان پس از جنگ جهانی دوم است.

محوریت اصلی داستان حول راویِ اول شخص می­گردد که به تحریک دو دوست خود، ریشارد و هوبرت، و اندیشه ­ی مرگ ­خواهیِ او به علت ناکامی و ناامیدی در زندگی و در شغل نویسندگی ­اش، به علت شرایط موجود و سرکوب رژیم، تصمیم به خودسوزی می­گیرد. این خودسوزیِ نمادین قرار است نشانه ­ای برای اعتراض به حکومت و حزب باشد.

زمان داستان نیز یک شبانه ­روزی است که راوی طی حدود 300 صفحه در طی گردشی در شهر که همراه با اتفاقات گوناگون می­شود، انجام دادن یا ندادن این کار را سبک سنگین می­کند؛ اما آیا این کار را انجام می­دهد؟ این سوالی است که تا به انتهای کتاب مخاطب باید به طرز نفس ­گیری منتظر آن باشد.

محشر صغرا را می­توان درامی انتقادی نسبت به سیاست­ و حکومت شوروری در نظر گرفت که همراه شده است با حمایتی همه­ جانبه از عدم انفعال افراد و دست به عمل زدن، روایتی از مقام و مسئولیت انسان در قبال کشور و ملیتش. از این رمان نمایشنامه­ ای به نام "روز رستاخیز: بازخوانی رمان محشر صغرا" توسط محمد چرم­شیر و فرهاد مهندس­پور در انتشارات نشر نو به چاپ رسیده است.

فروغ پوریاوری کتاب­های دیگری با مضامین نزدیک به کتاب حاضر را در نشر ثالث ترجمه کرده است، مانند کتابِ قرن دیوانه ­ی من که روایتی است از دست ­و پنجه نرم کردن ایوان کلیما با شرایط استبدادی و سرکوبی کمونیستی.

در بخش هایی از این کتاب می خوانیم:

«دلم می­خواهد تمام دار و ندارم را بدهم تا آن راز را با تمام سادگی ­اش فقط یک نظر ببینم و بعد برای همیشه فراموشش کنم، اما روی هم رفته، هیچ چیز ندارم و همین است که مقدار زیادی هیچ خواهم داد.»

«تاریخ دارد به پایان می­رسد، تاریخ از نزدیک نفرت­ انگیز، احمق و بی­شعور است. فقط از دور دیدنش تراژیک، زیبا و باشکوه است.»

«در کشور من فقر وجود ندارد. تعدادِ انگشت شماری گوشه و کنار خیابان گدایی می­کنند، اما فاقد اعتبار و قدرت درونی و حق اخلاقی ویژه­ ی گدایان حقیقی ­اند. در مملکت من هیچ­کس چوب کبریت را چهار قسمت نمی­کند، هیچ­کس دانه ­های نمک را نمی­شمرد، وانگهی، امروزِ روز چهار قسمت کردن چوب کبریت بی ­معنی است، چون همین­طوری ­اش هم از هر سه تا چوب کبریت به ندرت یکی­ اش بگیرد.»