احضار روح

کتاب احضار روح در واقع مجموعه­ ای از داستان­های میخائیل بولگاکف است که ابتدا در مجلات ادبی روسیه به چاپ رسیده بودند. بولگاکف پزشک، نویسنده، نمایشنامه ­نویس و کارگردان تئاتر در قرن 20ام روسیه است که دو رمان بزرگ او، مرشد و مارگاریتا و قلب سگی، به دلیل انتقاد صریح نسبت به نظام شوروی و سبک نوشتاری خاص و جذاب بولگاکف، در ایران و سراسر جهان بسیار شناخته شده است.

عمده ­ی شهرت بولگاکف علاوه بر تعدد و گستردگی کیفی و کمّی آثارش، به دلیل استفاده طنز پوشیده، تلخ و نیش­دار برای انتقاد از وضع موجود در دنیا و مخصوصاً حاکمیت شوروی است. او همچنین در استفاده از سبک رئالیسم (واقع­گرایی) جادویی نیز چیره دست بود و در رمان مرشد و مارگاریتا این امر را به خوبی نشان داده است.

دهه 20 و 30 میلادی برای بولگاکف دوره بسیار سختی در زندگی ­اش بود؛ زیرا حکومت شوروی به او اجازه­ ی چاپ آثارش را نمی­داد و نویسنده دو بار تمامی آثارش را نیز سوزانده بود! داستان­های این مجموعه از دل این دوره از زندگی نویسنده بیرون آمده ­اند و از مجلات ادبی روسیه مانند ناکانونه، سمخاچ و روپور در بازه زمانی 1922 تا 1924 گلچین و ترجمه شده ­اند.

در گوشه­ گوشه ­ی داستان­های کوتاه این مجموعه نیز، علارغم فشار و کنترل حکومت، بولگاکف با قلمی طنز به انتقاد­های بسیار تند از کمونیست پرداخته است. به عنوان مثال بولگاکف در داستان "مومیایی مصری" برای بیان انتقادش نسبت به کمونیست شخصی مومیایی را زنده می­کند تا سخن بگوید! یا در داستان احضار روح که مامور "کمیته­ ی ویژه" به روح تشبیه شده است. دو داستان "سرپناهی روی چهارچرخ" و "سرگردان" نیز به شیوه­ ی متفاوت و جذاب وقایع ­نگاری به وصف حال یک بی­ خانمان در مسکو و فردی بیمار می­پردازد.

مترجم کتاب علاوه بر داستان­ها بخشی از متن نامه ­ی بولگاکف به استالین و اولین سخرانی به چاپ رسیده از نویسنده به نام "چشم انداز آینده" را نیز، ترجمه کرده و در کتاب گنجانده است. از بولگاکف آثار بسیاری مانند برف سیاه (نشر نیماژ)، تخم مرغ­های شوم (نشر مروارید)، مرشد و مارگاریتا (نشر نو) و قلب سگی (نشر ماهی) در بازار ایران به فارسی به چاپ رسیده است.

مهناز صدری این اثر را مانند اثر دیگرش، کتاب زیبا از لودمیلا اولیتسکایا، از روسی به فارسی برگردانده است. این کتاب در نشر ثالث به چاپ رسیده است.

در بخش هایی از این کتاب می خوانیم:

«در وضعیت کنونی، سازندگی در کشور ما امری غیرممکن است، زیرا وظیفه ­ای سخت­ تر و دشوارتر پیش رویمان قرار دارد. وظیفه پس گرفتن وطنمان. اکنون زمان تسویه حساب فرارسیده است. قهرمانان داوطلب ما وجب به وجب خاک روسیه را از چنگال تروتسکی به در خواهند آورد.»

«با آگاهی از این که آثارم درون مرزهای اتحاد جماهیر شوروی نه به چاپ خواهند رسید و نه روی صحنه خواهند رفت، و در حالی که به مرز استیصال رسیده ­ام، از شما تقاضا می­کنم ضمن شفاعتم در مقابل دولت اتحاد جماهیر شوروی با تبعید من و همسرم به خارج از مرزهای این کشور موافقت نمایید.»

«حالا بگو اگر یک کمونیست را توی کلیسا می­دیدی چه کار می­کردی؟ رفیق استوچکا کیست؟ مارکس حالا کجا زندگی می­کند؟

مرد جوان که دید مومیایی کاملاً غافلگیر شده، با صدای بلند گفت: "همشهری! کارل مارکس مرده است!"

رییس فریاد زد: "نخیر! کارل مارکس زنده است و در قلب پرولتار زندگی می­کند!"»